خوشبختانه در حال حاضر با وجود پیشرفت‌های مختلف در حوزه‌ی فناوری اطلاعات و گسترش رسانه‌های فعال در این زمینه، بسیاری از کاربران با واژه‌ی اورکلاک آشنا بوده و می‌توانند با مراجعه به منابع مختلف که بیش‌تر آن‌ها خارجی هستند، اطلاعات جامعی درباره‌ی فرآیند اورکلاک گردآوری کنند.
اورکلاک (Overclock) در لغت به معنی افزایش سرعت کلاک یکی از اجزای سخت‌افزاری است. در بیش‌تر موارد صرفا مطالبی درباره‌ی اورکلاک پردازنده‌ی اصلی (CPU) و پردازنده‌ی گرافیکی (GPU) در اختیار کاربران علاقه‌مند قرار گرفته است. با این حال باید اعلام کنیم که امکان اورکلاک دیگر قطعات سخت‌افزاری رایانه هم وجود دارد. اگرچه، اورکلاک واحد پردازش مرکزی باعث افزایش سرعت رایانه می‌شود اما وجود حافظه‌ی رم (RAM) دارای سرعت دسترسی پایین، حتی در صورت عملکرد سخت‌افزار در تنظیمات کارخانه‌ای هم باعث افت کارایی سیستم خواهد شد. برای مثال، رایانه‌ی مجهز به پردازنده‌ی Core i7 مبتنی‌بر پلتفرم آیوی بریج (Ivy Bridge) که از حافظه‌ی رم بسیار خوبی بهره‌مند است، بهتر از یک سیستم دارای پردازنده‌ی Core i7 مبتنی‌بر پلتفرم هسول (Haswell) که از حافظه‌ی رم DDR3 با سرعت ۱۳۳۳ مگاهرتز استفاده می‌کند، خواهد بود.
معرفی
به خاطر داشته باشید که اگر سیستم، طبق اصول خاصی اورکلاک شود، سرعت آن افزایش می‌یابد اما رعایت نکردن اصول اورکلاکینگ، نتیجه‌ای به جز خرابی سخت‌افزار نخواهد داشت. در ادامه می‌توانید تصویری از حافظه‌ی رم XPG Z1 DDR4 شرکت Adata را که دارای پخش کننده‌ی حرارت بوده و مخصوص اورکلاک است، در کنار حافظه‌ی رم DDR4 پریمیِم شرکت Crucial برای مصارف عادی، مشاهده کنید.
غلبه بر سرعت پایین حافظه‌ی رم سیستم، می‌تواند برای دسترسی به پتانسیل بالقوه‌ی پردازنده‌ی رایانه ضروری باشد. بنابراین برای داشتن رایانه‌ای که دارای عملکرد سریع و متعادلی است، بهینه‌سازی حافظه‌ی رم امری اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود.
این مقاله یک راهنمای سطح بالا در مورد اورکلاک رم محسوب می‌شود که شامل معرفی نکات و مفاهیم پیشرفته‌ی کاملا فنی در این زمینه است. تمرکز اصلی ما در این مقاله روی حافظه‌های رم DDR3 و DDR4 بوده و تا حد امکان از بحث کردن درباره‌ی مادربرد و پردازنده خودداری شده است. در این مقاله از کلمات رم، مموری و حافظه‌ی DRAM که همان حافظه با دسترسی تصادفی پویا (Dynamic Random Access Memory) است، به جای همدیگر استفاده شده که بیان کننده‌ی یک مفهوم هستند. به علاوه، هردو اصطلاح فنی IC (مدار مجتمع) و اصطلاح عامیانه‌ی چیپ حافظه اشاره‌ی مستقیمی به قطعات سیلیکونی لحیم شده به برد مدار چاپی حافظه‌ی رم برای ساخت یک ماژول حافظه‌ی دو خطی (DIMM) دارند.
همچنین، از پارامترهای مورد نیاز مربوط به ماژول رم می‌توان به نرخ کلاک و ولتاژ اشاره کرد. دو مورد وجود دارد که مرتبط با پارامترهای یاد شده هستند. مورد اول این که، اگر حافظه‌ی رم سطح بالایی (high end) خریداری کرده باشید، احتمال دارد که تنظیمات پیش‌فرض بوت آن عملکرد مبتنی‌بر اعداد و ارقام تبلیغ شده را ارائه ندهد. سازندگان حافظه‌ی رم مطابق با انجمن JEDEC که برای استانداردسازی RAM تلاش می‌کند، اطلاعات اولیه‌ای را در حافظه‌ی EEPROM یک ماژول رم ثبت می‌کنند که هنگام خودآزمایی در راه‌اندازی اولیه‌ی سیستم (POST) مطابق با اطلاعات یاد شده، صحت عملکرد حافظه‌ی رم را تایید می‌کند. دوم این که، اگر با استفاده از افزایش کلاک پایه (BCLK) درحال اورکلاک پردازنده‌ی رایانه‌ی خود هستید، حافظه‌ی رم سیستم هم به طور خودکار اورکلاک خواهد شد. بنابراین ممکن است به منظور بهره‌مندی از عملکرد بهتر و پایدارتر، مجبور به تغییر فرکانس و تایمینگ مموری شوید. در ادامه می‌توانید دو مدار مجتمع DDR4 هشت گیگابایتی ساخت شرکت Crucial را در یک بسته‌بندی مشاهده کنید.
حتی در صورت نادرست بودن هردو مورد، ممکن است باز هم خواستار اورکلاک حافظه‌ی RAM سیستم خود باشید. سیستم‌های دارای APU، به دلیل استفاده از مموری سیستمی مانند حافظه‌ی رم ویدیویی (VRAM) کارت‌های گرافیک مجزا، اغلب از عملکرد حافظه‌ی بهتری بهره‌مند هستند. APU سرنام عبارت Accelerated Processing Unit و به معنای واحد پردازش شتاب یافته است که از ترکیب اجزای مختلف یک CPU و GPU ساخته شده است. این کلمه‌ی مخفف به وسیله‌ی شرکتAMD معرفی شده است. انجام بازی‌های رایانه‌ای در رایانه‌ی مجهز به پردازنده‌ای که دارای موتور گرافیکی داخلی است، زمانی که آن را با سریع‌ترین حافظه‌ی زیرسیستم ممکن کامل کنید، سرعت عملکرد بسیار سریعی خواهد داشت. کارهایی که شامل ترتیب عناصر داده‌ای چندبعدی بزرگ مانند محاسبات علمی، اجرای ماشین مجازی، پایگاه‌های داده و نرم‌افزارهای طراحی گرافیکی هستند، اولین داوطلب‌های حافظه‌ی رم اورکلاک شده خواهند بود. حتی سیستم‌های مخصوص بازی رایانه‌ای که مجهز به کارت گرافیک مجزا هستند، برای انجام روان‌تر بازی‌هایی مانند GTA V نیازمند اورکلاک حافظه‌ی رم هستند.
در نهایت باید اظهار کنیم که اورکلاک حافظه‌ی رم، یکی از ارزان‌ترین و ساده‌ترین راهکارها برای بهره‌برداری از حداکثر عملکرد سیستم محسوب می‌شود. انجام این کار به ویژه اگر صرفا خواستار افزایش اندک عملکرد باشید، به طور معمول نیازی به خنک کننده‌ی اضافی نخواهد داشت. همچنین، برای اورکلاک حافظه‌ی DRAM مجبور به خرید منبع تغذیه‌ی (PSU) قدرتمند نخواهید بود.
اما شاید به دلیل ناتوانی کنترلر حافظه‌ی مجتمع (IMC) پردازنده در افزایش سرعت یا تحمل ولتاژ و مصرف برق زیاد خواستار انجام اورکلاک رم نباشید. در غیر این صورت، دلیلی برای عدم اورکلاک حافظه‌ی رم وجود ندارد. اطلاعات و مقادیر برنامه‌ریزی شده درون EEPROM چیپ حافظه به وسیله‌ی تامین کنندگان قطعه که قبلا به آن اشاره شد، به این معنی است که سیستم باید همیشه اقدام به بررسی رم کرده و قبل از به میان آمدن مقادیر تنظیم شده به وسیله‌ی کاربر، به درستی بوت شود. بنابراین ممکن است هنگام اورکلاک، چند تایید اولیه‌ی اطلاعات رم سخت باشد. منظور از خودآزمایی هنگام راه‌اندازی اولیه (POST)، همان آزمایش‌های پیش از راه‌اندازی یا بوت شدن رایانه است که نخستین مرحله از پردازش‌های عمومی رایانه محسوب شده و با یک صدای بوق کوتاه همراه است. از جمله اطلاعاتی که در EEPROM ذخیره می‌شود می‌توان به کارخانه‌ی سازنده، شماره سریال، سرعت استاندارد رم، پروفایل‌های ویژه‌ای به نام Extreme Memory Profile یا XMP و اطلاعات مفید دیگر اشاره کرد. توجه کنید که رم‌ها معمولاً با تبلیغ پروفایل XMP خود بسته‌بندی شده و به فروش می‌رسند؛ ولی مشکل اینجاست که کاربر باید این پروفایل را به صورت دستی فعال کند.
سه روش اصلی برای اورکلاک کردن حافظه‌ی RAM وجود دارد:
۱- افزایش کلاک پایه‌ی (BCLK) پلتفرم
۲- کنترل مستقیم افزایش نرخ کلاک حافظه‌ی رم یا ضریب رم (RAM Multiplier)
۳- تغییر پارامترهای تایمینگ یا زمان بازیابی (latency) رم
تعریف دقیق CAS Latency یا Column Address Strobe Latency فاصله‌ی زمانی بین ارسال درخواست دسترسی به یکی از ستون‌های حافظه‌ی ماژول رم به وسیله‌ی کنترلر حافظه‌ی موجود در پردازنده و دسترسی به داده‌های بخش یاد شده در خروجی ماژول بعد از مدت کوتاهی است. هر کدام از روش‌های یاد شده، ممکن است نیازمند افزایش ولتاژ تغذیه کننده‌ی کنترلر PCI Express مجتمع (VCCSA)، ولتاژ پین‌های ورودی و خروجی پردازنده به جز پین‌های مرتبط با حافظه‌ی رم (VCCIO یا VTT) به اضافه‌ی ولتاژ DDR مربوط به چیپ حافظه برای برقراری پایداری سیستم باشند. مانند اورکلاک پردازنده، مقادیری که دستکاری خواهید کرد وابسته به یکدیگر بوده و لزوما به صورت مکرر تنظیم خواهد شد. در ادامه‌ی مقاله به جزئیات بیش‌تری در این باره پرداخته، رهنمودهایی اضافی درباره‌ی انتخاب سخت‌افزار بیان کرده و برخی از ابزارهای نرم‌افزاری قابل دسترس را معرفی خواهیم کرد.